گزارشگری مالی و نحوه تجزیه و تحلیل صورت های مالی بانک ها و موسسات اعتباری

پیشگفتار 1 .................................................................................................................. 5
پیشگفتار 2 ................................................................................................................... 7
مقدمه نویسنده .......................................................................................................... 9
فصل اول: گزارشگری مالی..................................................................................... 21
1-1- مفهوم گزارشگری مالی ....................................................................................... 23
2-1- کیفیت گزارشگری مالی ....................................................................................... 25
3-1- اهداف گزارشگری مالی وفق مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران ................... 25
4-1- انواع صورت‌های مالی .......................................................................................... 26
5-1- صورت‌های مالی نمونه ابلاغی بانک مرکزی ...................................................... 27
6-1- ملاحظات کلی در تهیه صورت‌های مالی بانک‌ها ............................................... 30
فصل دوم: صورت سود و زیان ............................................................................. 33
1-2- بخش اول- سود (زیان) عملیاتی ......................................................................... 35
1-1-2- درآمدهای عملیاتی .......................................................................................... 35
2-1-2- درآمد تسهیلات اعطایی .................................................................................. 36
3-1-2- مروری بر انواع عقود بانکی و نحوه شناسایی درآمد آن‌ها .............................. 36
1-3-1-2- مرابحه ........................................................................................................ 37
2-3-1-2- فروش اقساطی ........................................................................................... 37
3-3-1-2- خرید دِین ................................................................................................... 38
4-3-1-2- سلف ........................................................................................................... 39
5-3-1-2- مشارکت مدنی ............................................................................................ 40
عنوان صفحه
6-3-1-2- مضاربه ........................................................................................................ 41
7-3-1-2- مزارعه ......................................................................................................... 42
8-3-1-2- مساقات ....................................................................................................... 43
9-3-1-2- قرض‌الحسنه ............................................................................................ 43
10-3-1-2- استصناع ................................................................................................... 44
11-3-1-2- سرمایه‌گذاری مستقیم .............................................................................. 45
12-3-1-2- مشارکت حقوقی ....................................................................................... 45
13-3-1-2- اجاره به‌شرط تملیک ................................................................................ 46
14-3-1-2- جعاله ........................................................................................................ 47
15-3-1-2- وجه التزام تأخیر تأدیه دِین ...................................................................... 50
4-1-2- نحوه شناسایی درآمد مطالبات غیرجاری ........................................................ 51
5-1-2- نحوه شناسایی درآمد تسهیلات امهالی ........................................................... 52
6-1-2- سایر موضوعات شناسایی درآمد بانک‌ها ......................................................... 53
1-6-1-2- درآمد سپرده‌گذاری در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی .................. 53
2-6-1-2- درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی .......................................................... 54
3-6-1-2- سود (زیان) سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار ............................ 55
4-6-1-2- جایزه سپرده قانونی .................................................................................... 55
7-1-2- مفهوم بهای تمام ‌شده پول ............................................................................. 56
8-1-2- هزینه سود سپرده‌ها (نحوه محاسبات سود مشاع) .......................................... 57
9-1-2- مصارف مشاع .................................................................................................. 60
10-1-2- خالص منابع سپرده‌گذار ................................................................................ 62
11-1-2- درآمدهای مشاع ............................................................................................ 63
12-1-2- سهم بانک از درآمدهای مشاع ..................................................................... 64
13-1-2- سهم سپرده‌گذاران از درآمدهای مشاع (قبل از کسر حق‌الوکاله) ................. 64
عنوان صفحه
14-1-2- نحوه محاسبه حق‌الوکاله ............................................................................... 65
15-1-2- سهم سپرده‌گذاران از درآمدهای مشاع ......................................................... 65
16-1-2- جبران هزینه مازاد منابع آزاد سپرده‌گذاران به‌مصارف مشاع‌ ........................ 66
17-1-2- سود قطعی تعلق‌گرفته به‌سپرده‌های سرمایه‌گذاری ...................................... 66
18-1-2- سود قابل‌پرداخت (مازاد سود پرداختی) به‌سپرده‌های سرمایه‌گذاری ............ 66
19-1-2- تأیید نهایی محاسبات سود قطعی سپرده‌گذاران سپرده‌های سرمایه‌گذاری... 67
20-1-2- درآمد کارمزد ................................................................................................. 68
21-1-2- هزینه کارمزد ................................................................................................. 69
22-1-2- سود (زیان) مبادلات و معاملات ارزی .......................................................... 69
23-1-2- هزینه‌های اداری و عمومی ........................................................................... 71
24-1-2- هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول ................................................................... 72
25-1-2- سایر درآمدها و هزینه‌های عملیاتی .............................................................. 77
26-1-2- سود (زیان) تسعیر ارز دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی عملیاتی و اهم آثار مالی آن... 77
2-2- بخش دوم: سود (زیان) غیرعملیاتی ..................................................................... 83
1-2-2- سود (زیان) سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با فعالیت‌های غیربانکی ...................... 83
2-2-2- هزینه‌های مالی ............................................................................................... 83
3-2-2- سایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی ........................................................... 84
4-2-2- هزینه مالیات بر درآمد ..................................................................................... 84
5-2-2- سود (زیان) خالص عملیات متوقف‌ شده ......................................................... 85
6-2-2- سود (زیان) هر سهم ....................................................................................... 85
7-2-2- نکات مهم در تحلیل صورت سود و زیان ....................................................... 87
8-2-2- مفهوم کیفیت سود .......................................................................................... 87
فصل سوم: صورت سود و زیان جامع ................................................................ 91
1-3- سایر اقلام سود و زیان جامع ............................................................................... 94
عنوان صفحه
2-3- اجزای سایر اقلام سود و زیان جامع .................................................................... 95
3-3- آثار مالیاتی سایر اقلام سود و زیان جامع ............................................................ 95
4-3- تعدیلات تجدید طبقه‌بندی .................................................................................. 96
فصل چهارم: صورت ‌وضعیت مالی (ترازنامه) ................................................. 97
1-4- بخش اول: دارایی‌ها ............................................................................................. 99
1-1-4- موجودی نقد .................................................................................................... 99
2-1-4- مطالبات از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی ......................................... 101
3-1-4- مطالبات از دولت ............................................................................................. 102
4-1-4- تسهیلات اعطایی و مطالبات از اشخاص دولتی و غیردولتی ......................... 102
5-1-4- مطالبات از شرکت‌های فرعی و وابسته .......................................................... 107
6-1-4- سایر دریافتنی‌ها .............................................................................................. 107
7-1-4- سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار .................................................... 109
8-1-4- دارایی‌های غیرجاری نگهداری‌شده برای فروش............................................. 113
9-1-4- دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود ................................................................ 114
10-1-4- سپرده قانونی ................................................................................................. 116
11-1-4- دارایی مالیات انتقالی ..................................................................................... 117
12-1-4- سایر دارایی‌ها ................................................................................................ 117
2-4- بخش دوم: بدهی‌ها .............................................................................................. 118
1-2-4- سپرده‌های مشتریان ........................................................................................ 118
2-2-4- بدهی به‌بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی .............................................. 125
3-2-4- سود سهام پرداختنی ........................................................................................ 126
4-2-4- اوراق بدهی و مشارکت ................................................................................... 126
4-2-5- مالیات پرداختنی .............................................................................................. 127
6-2-4- ذخایر و سایر پرداختنی‌‌ها ................................................................................ 127
عنوان صفحه
7-2-4- بدهی‌های مرتبط با دارایی‌های غیرجاری نگهداری‌شده برای فروش ............ 130
8-2-4- بدهی مالیات انتقالی ........................................................................................ 131
9-2-4- ذخیره مزایای پایان‌خدمت و تعهدات بازنشستگی کارکنان ............................ 131
4-3- بخش سوم: حقوق مالکانه ................................................................................... 131
4-4- بخش چهارم: اقلام زیرخط صورت‌وضعیت مالی ................................................. 131
1-4-4- اقلام زیرخط-دارایی‌ها .................................................................................... 132
2-4-4- اقلام زیرخط-بدهی‌ها ..................................................................................... 133
4-5- مدیریت دارایی‌ و بدهی (ALM) ....................................................................... 134
4-6- مهم‌ترین اهداف مدیریت دارایی و بدهی در بانک‌ها .......................................... 137
4-6-1- مدیریت نقدینگی ........................................................................................... 137
4-6-2- مدیریت ریسک نرخ بهره و بهینه‌سازی بازده ................................................. 137
4-6-3- مدیریت ریسک نرخ ارز ................................................................................... 137
4-6-4- مدیریت ساختار تأمین مالی ............................................................................. 138
4-7- کمیته مدیریت دارایی و بدهی (ALCO) ......................................................... 138
فصل پنجم: صورت تغییرات در حقوق مالکانه ................................................ 141
5-1- سرمایه .................................................................................................................. 143
5-2- افزایش سرمایه در جریان ..................................................................................... 144
5-3- صرف سهام .......................................................................................................... 145
5-4- اندوخته قانونی ...................................................................................................... 145
5-5- سایر اندوخته‌ها ..................................................................................................... 145
5-6- مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها ............................................................................... 145
5-7- تفاوت تسعیر ارز عملیات خارجی ......................................................................... 147
5-8- سود (زیان) انباشته ............................................................................................... 148
5-9- سهام خزانه ........................................................................................................... 149
عنوان صفحه
5-10- صرف سهام خزانه .............................................................................................. 151
فصل ششم: صورت جریان‌های نقدی ............................................................... 153
6-1- مزایای صورت جریان‌های نقدی ......................................................................... 156
2-6- طبقات صورت جریان‌های نقدی ......................................................................... 157
1-2-6- فعالیتهای عملیاتی ........................................................................................ 157
6-2-2- فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ............................................................................... 159
3-2-6- فعالیت‌های تأمین مالی ................................................................................... 160
6-3- معاملات غیرنقدی ................................................................................................ 161
6-4- نکات مهم در تحلیل صورت جریان‌های نقدی ................................................... 162
فصل هفتم: ارایه و افشای ریسک‌های بااهمیت در صنعت بانکداری ...... 165
7-1- تعریف ریسک ....................................................................................................... 167
7-2- ریسک اعتباری .................................................................................................... 168
7-3- یادداشت‌های توضیحی مرتبط با ریسک اعتباری ............................................... 168
7-4- حداقل الزامات مدیریت ریسک اعتباری برای بانک‌ها ........................................ 169
7-5- ریسک عملیاتی .................................................................................................... 170
7-6- یادداشت‌های توضیحی مرتبط با ریسک عملیاتی ............................................... 170
7-7- حداقل الزامات مدیریت ریسک عملیاتی برای بانک‌ها ........................................ 171
7-8- ریسک بازار .......................................................................................................... 172
7-9- یادداشت‌های توضیحی مرتبط با ریسک بازار ..................................................... 172
10-7- ریسک نقدینگی ................................................................................................. 173
7-11- یادداشت‌های توضیحی مرتبط با ریسک نقدینگی ............................................ 174
7-12- مهم‌ترین الزامات مدیریت ریسک نقدینگی برای بانک‌ها ................................ 176
فصل هشتم: تحلیل مفاد گزارش حسابرس مستقل و نامه مجوز بانک مرکزی برای برگزاری مجمع عمومی عادی بانک‌ها ......................................
179
عنوان صفحه
8-1- آثار مالی ناشی از گزارش حسابرس مستقل ........................................................ 181
8-1-1- نقش حسابرسان مستقل .................................................................................. 181
8-1-2- اهمیت گزارش حسابرسی ............................................................................... 183
8-1-3- مسئولیت حسابرس مستقل ............................................................................. 184
8-2- گزارش حسابرسی و انواع اظهارنظر حسابرس ..................................................... 186
8-3- نکات تحلیلی مهم در گزارش حسابرس مستقل ................................................. 188
8-4- کیفیت حسابرسی بانک‌ها: چالش‌ها و راهکارها .................................................. 191
8-5- چالش‌های درونی حسابرسان و راهکارهای پیشِ‌روی آن ................................... 192
8-6- چالش‌های فرایندی حسابرسی بانک‌ها و راهکارهای پیشِ‌روی آن ................... 192
8-7- چالش‌های محیطی حسابرسی بانک‌ها و راهکارهای پیشِ‌روی آن .................... 194
8-8- آثار مالی ناشی از مفاد مجوز برگزاری مجمع بانک توسط بانک مرکزی ........... 194
فصل نهم: نسبت‌های مالی مهم در صنعت بانکداری ................................... 201
9-1- شاخص رتبه‌بندی کَمِلز (CAMELS) ............................................................. 203
9-2- نسبت کفایت سرمایه (C) .................................................................................. 204
9-3- کیفیت دارایی‌ها (A) ........................................................................................... 206
9-4- توانایی مدیریت (M) .......................................................................................... 207
9-5- سودآوری (E) ...................................................................................................... 209
9-6- نقدینگی (L) ...................................................................................................... 211
9-7- حساسیت به‌ریسک بازار (S) ............................................................................... 212
9-8- ارزیابی کیفیت دارایی‌ها (AQR) ....................................................................... 214
فصل دهم:تجزیه‌وتحلیل کاربردی صورت‌های مالی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری .........................................................................................................................
217
10-1- تحلیل صورت‌های مالی و روش‌های مرسوم آن .............................................. 219
1-1-10- تحلیل افقی ................................................................................................... 219
عنوان صفحه
2-1-10- تحلیل عمودی .............................................................................................. 220
3-1-10- تحلیل نسبت‌ها ............................................................................................. 220
4-1-10- تحلیل مبتنی بر جریان‌های نقدی ................................................................ 220
مثال کاربردی 1 .............................................................................................................. 221
مثال کاربردی 2 .............................................................................................................. 230