اصول بانکداری (جلد اول)

پیشگفتار ................................................................................................................................... 5
مقدمه مترجم ........................................................................................................................... 7
پیشگفتار نویسنده ................................................................................................................. 9
مقدمه کتاب ............................................................................................................................. 25
بخش یکم: بانکداری، کسب‌وکار مشتریان بانک و مقررات
فصل یکم: بانکداری، کسب‌وکار بانک و صورت‌های مالی ....................................... 69
چکیده .......................................................................................................................................... 71
1-1- مقدمه‌ای بر بانکداری ....................................................................................................... 72
2-1- مدل کسب‌وکار بانکی ....................................................................................................... 79
1-2-1- مدل کسب‌وکار متعارف بانک ...................................................................................... 80
2-2-1- کسب‌وکار بانکی و سرمایه .......................................................................................... 84
3-1- سرمایه .............................................................................................................................. 85
4-1- دفتر بانکی و معاملاتی ..................................................................................................... 86
1-4-1- دفتر بانکی ................................................................................................................... 87
2-4-1- دفتر معاملاتی .............................................................................................................. 87
5-1- محصولات بانکی و مدیریت حاشیه سود خالص ............................................................ 88
6-1- درآمد خالص بهره (NII) .................................................................................................. 92
7-1- حاشیه بهره خالص (NIM) و اسپرد بهره خالص ............................................................. 96
8-1- صورت‌های مالی و نسبت‌ها ............................................................................................. 98
9-1- ترازنامه .............................................................................................................................. 99
10-1- صورتحساب سود و زیان (P&L) .................................................................................. 100
11-1- درآمد کارمزد و حق کمیسیون ....................................................................................... 100
12-1- درآمد معاملاتی ............................................................................................................... 100
13-1- هزینه‌های عملیاتی ......................................................................................................... 101
عنوان صفحه
14-1- ذخایر .............................................................................................................................. 103
15-1- اندازه‌گیری بازده ............................................................................................................. 103
16-1- ترازنامه بانکی و صورت سود و زیان: یک مثال ............................................................ 106
17-1- بازارهای پول .................................................................................................................. 108
18-1- ارزش‌گذاری وام ............................................................................................................. 114
19-1- داده‌ها یا ورودی‌های مدل .............................................................................................. 121
20-1- منابع در معرض ریسک در بانکداری ............................................................................ 125
1-20-1- ریسک‌های اصلی بانک ............................................................................................. 125
2-20-1- ریسک اعتباری .......................................................................................................... 126
3-20-1- ریسک بازار ................................................................................................................ 126
4-20-1- ریسک نقدینگی ......................................................................................................... 126
5-20-1- ریسک عملیاتی ......................................................................................................... 127
6-20-1- عملکرد مدیریت ریسک ............................................................................................ 128
21-1- حساسیت (NII) و (NIM) ............................................................................................. 141
22-1- مدیریت (NIM) ............................................................................................................. 143
23-1- پیش‌بینی (NII) و (NIM) ............................................................................................. 145
24-1- خلاصه فصل .................................................................................................................. 146
25-1- ضمیمه شماره 1: بررسی اجمالی خط تولید بانک .......................................................... 148
1-25-1- تعریف بانکداری ........................................................................................................ 148
2-25-1- خط ایجاد محصول .................................................................................................... 148
26-1- ضمیمه شماره 2: نرخ‌های مرجع شبانه (RFR) ............................................................ 148
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 151
فصل دوم: اخلاق، رفتار و خدمات مشتری .................................................................... 153
چکیده .......................................................................................................................................... 155
1-2- مشتریان یک بانک ........................................................................................................... 156
2-2- ارتباط با مشتری ............................................................................................................... 157
3-2- انواع مشتری ..................................................................................................................... 158
4-2- مبارزه با پولشویی و مشتری خود را بشناسید ................................................................... 162
5-2- مقررات مبارزه با پولشویی ................................................................................................ 162
عنوان صفحه
6-2- الزامات اصلی در مقررات پولشویی ................................................................................... 164
1-6-2- نگهداری سوابق ........................................................................................................... 164
2-6-2- گزارش معاملات .......................................................................................................... 165
3-6-2- مشتری خود را بشناسید ............................................................................................... 165
4-6-2- گزارش فعالیت مشکوک .............................................................................................. 166
5-6-2- اخلاق و خدمات به مشتری ......................................................................................... 167
6-6-2- اعتماد و معنای اخلاق ................................................................................................. 168
7-6-2- مفهوم اخلاق نیکو ....................................................................................................... 169
7-2- اخلاق و حاکمیت شرکتی ................................................................................................. 172
8-2- اخلاق و رفتار .................................................................................................................... 173
9-2- بانکداری مسئولانه ........................................................................................................... 176
10-2- شکایات مشتری ............................................................................................................. 177
11-2- اخلاق، رفتار و ریسک شهرت ........................................................................................ 178
12-2- خلاصه فصل ................................................................................................................ 180
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 182
فصل سوم: سرمایه نظارتی بانک و قواعد بازل .......................................................... 183
چکیده .......................................................................................................................................... 185
1-3- الزامات سرمایه نظارتی بانک ............................................................................................ 186
2-3- مقررات کلان .................................................................................................................... 189
3-3- بازل 1 ............................................................................................................................... 190
4-3- بازل 1 حداقل سرمایه مورد نیاز ....................................................................................... 192
5-3- چهارچوب ریسک اعتباری بازل 1 .................................................................................... 194
6-3- اصلاحیه ریسک بازار بازل 1 ............................................................................................ 195
7-3- بازل 2 ............................................................................................................................... 196
8-3- ریسک اعتباری ................................................................................................................. 199
9-3- رویکرد استاندارد بازل 2 برای ریسک اعتباری ............................................................... 200
10-3- ریسک عملیاتی .............................................................................................................. 205
11-3- ریسک بازار ..................................................................................................................... 206
عنوان صفحه
12-3- ریسک اعتباری طرف مقابل (CCR) ............................................................................ 207
13-3- بازل 3 ............................................................................................................................. 210
14-3- ترکیب سرمایه و سپرهای سرمایه ................................................................................. 211
15-3- استانداردهای نقدینگی ................................................................................................... 216
16-3- نسبت پوشش نقدینگی (LCR) ................................................................................... 217
17-3- نسبت خالص سرمایه‌گذاری پایدار (NSFR) ................................................................. 218
18-3- بررسی بنیادی دفتر معاملات (FRTB) ......................................................................... 219
19-3- رویکرد استاندارد ریسک بازار ......................................................................................... 221
20-3- رویکرد مدل‌های داخلی (IMA) .................................................................................... 223
21-3- نسبت اهرمی .................................................................................................................. 225
22-3- اصلاحات سال 2017 بازل 3 (بازل 4) .......................................................................... 226
23-3- رویکرد استاندارد برای ریسک اعتباری .......................................................................... 227
24-3- رویکردهای مبتنی بر رتبه‌بندی داخلی ریسک اعتباری ................................................ 228
25-3- رویکرد استاندارد شده برای (CVA) ............................................................................. 231
26-3- رویکرد اندازه‌گیری استاندارد (SMA) برای ریسک عملیاتی ........................................ 232
27-3- چهارچوب نسبت اهرمی ................................................................................................. 234
28-3- کف خروجی .................................................................................................................... 235
29-3- از سال 2017 به بعد ....................................................................................................... 235
30-3- اقدامات مرتبط با (Covid-19) ...................................................................................... 236
31-3- دارایی‌های رمزنگاری شده ............................................................................................. 237
32-3- ریسک‌های مالی مرتبط با تغییر آب‌وهوا ....................................................................... 239
33-3- خلاصه فصل .................................................................................................................. 240
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 250
بخش دوم: مدیریت دارایی و بدهی
فصل چهارم: منحنی بازده .................................................................................................. 261
چکیده .......................................................................................................................................... 263
1-4- منحنی بازده ...................................................................................................................... 263
2-4- اهمیت منحنی بازده .......................................................................................................... 264
عنوان
صفحه
3-4- منحنی بازده بازار پول و سرمایه ....................................................................................... 265
4-4- انواع منحنی بازده ............................................................................................................. 268
1-4-4- منحنی بازده تا سررسید ............................................................................................... 268
2-4-4- منحنی نرخ مرجع شبانه ............................................................................................... 271
3-4-4- منحنی بازده کوپن صفر یا نقدی ................................................................................ 272
5-4- نکته مهم در مورد نرخ نقدی و سلف ............................................................................... 273
6-4- رویکرد بوت‌استِرَپینگ با استفاده از فاکتورهای تنزیل ..................................................... 274
7-4- تحلیل و تفسیر منحنی بازده ............................................................................................ 275
8-4- فرضیه انتظارات ................................................................................................................ 276
9-4- نظریه ترجیح نقدینگی ...................................................................................................... 281
10-4- فرضیه تقسیم‌بندی ......................................................................................................... 284
11-4- منحنی‌های بازده کوهان‌دار ............................................................................................ 285
12-4- نظریه ترکیبی ................................................................................................................. 286
13-4- منحنی بازده مسطح ....................................................................................................... 287
14-4- دیدگاه‌های بیشتر در مورد منحنی بازده ......................................................................... 287
15-4- سیاست رسمی برای تعیین منحنی تأمین مالی داخلی بانک ......................................... 292
16-4- بررسی اجمالی روش توصیه‌ شده ................................................................................... 293
17-4- نگهداری طبق بازار ........................................................................................................ 295
18-4- ساخت منحنی تأمین مالی داخلی بانک ......................................................................... 296
19-4- نحوه ساخت منحنی بازده .............................................................................................. 299
20-4- ساخت منحنی تأمین مالی داخلی بانک ......................................................................... 302
21-4- ساخت منحنی بازده براساس نرخ‌های بازار ................................................................... 306
22-4- خلاصه فصل .................................................................................................................. 307
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 309
فصل پنجم: مدیریت دارایی- بدهی (ALM) ............................................................... 315
چکیده .......................................................................................................................................... 317
1-5- ریشه‌های مدیریت دارایی- بدهی (ALM) بانک ............................................................ 319
عنوان
صفحه
2-5- مفهوم اصلی مدیریت دارایی- بدهی (ALM) ................................................................. 320
3-5- ریسک نقدینگی ................................................................................................................ 324
4-5- تعریف و تشریح ................................................................................................................ 325
5-5- دفتر تطبیق (تطابق) ......................................................................................................... 328
6-5- مدیریت شکاف با دارایی‌ها و بدهی‌های فاقد سررسید .................................................... 329
1-6-5- مدیریت نقدینگی: اصول پایه ...................................................................................... 331
2-6-5- مدیریت روزانه نقدینگی: شکاف تأمین مالی ............................................................... 331
3-6-5- مورد پایه: تشریح ......................................................................................................... 333
7-5- ریسک نرخ بهره و ریسک منبع ....................................................................................... 335
8-5- ریسک نرخ بهره ............................................................................................................... 336
9-5- منابع ریسک نرخ بهره ...................................................................................................... 337
10-5- مفروضات تحلیل شکاف ................................................................................................ 340
11-5- دفتر مدیریت دارایی- بدهی (‌ALM) ........................................................................... 341
12-5- مدیریت دارایی- بدهی (‌ALM) سنتی ......................................................................... 343
13-5- الگوی سیاست مدیریت دارایی- بدهی (‌ALM) برای یک بانک تجاری .................... 344
14-5- روال خزانه‌داری میانی و عمل (ALM) ........................................................................ 345
15-5- منابع مالی ....................................................................................................................... 345
16-5- تخصیص هزینه‌های تأمین مالی داخلی ........................................................................ 346
1-16-5- تأمین مالی «نقدی» .................................................................................................. 347
2-16-5- تأمین مالی «ترازنامه» .............................................................................................. 347
17-5- قیمت‌گذاری انتقال وجه ................................................................................................. 349
18-5- حاشیه بین قیمت پیشنهادی خرید- فروش ................................................................... 350
19-5- خالص‌سازی اشخاص حقوقی ........................................................................................ 350
20-5- خالص‌سازی تجاری ....................................................................................................... 352
21-5- نمونه ساختار ثبت کوپن ................................................................................................. 353
22-5- مدیریت دارایی- بدهی (ALM‌) راهبردی .................................................................... 354
23-5- پرداختن به مسأله بهینه‌سازی سه‌بُعدی ترازنامه ............................................................ 356
24-5- اصول عمل (ALM) استراتژیک ................................................................................... 357
عنوان
صفحه
25-5- اجرای (ALM) استراتژیک ............................................................................................ 357
26-5- بیانیه اشتهای ریسک توصیه ‌شده .................................................................................. 357
27-5- عناصر (ALM) استراتژیک: برتری (ALCO) .............................................................. 360
28-5- عناصر (ALM) استراتژیک: منشأ ترازنامه یکپارچه ...................................................... 361
29-5- روند اجرا ......................................................................................................................... 364
30-5- مفهوم بهینه‌سازی (ALM) ........................................................................................... 365
31-5- (ALM) و نرخ‌های بهره منفی ...................................................................................... 368
32-5- رفتار سپرده‌های فاقد سررسید (NMD) ........................................................................ 370
33-5- خلاصه فصل .................................................................................................................. 371
34-5- ضمیمه شماره 1 ............................................................................................................. 372
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 374
فصل ششم: مدیریت ترازنامه: بازارهای پول، ارز، معاملات و پوشش ریسک و اوراق بهادارسازی ...................................................................................... 375
چکیده .......................................................................................................................................... 377
1-6- ابزارهای بازار پول و ارز .................................................................................................... 378
2-6- نرخ‌های بازار پول ............................................................................................................. 378
3-6- بازارهای ارز ...................................................................................................................... 381
4-6- کنوانسیون‌های بازار .......................................................................................................... 381
5-6- نرخ نقدی ارز .................................................................................................................... 382
6-6- سلف مستقیم .................................................................................................................... 384
7-6- سوآپ‌های سلف ............................................................................................................... 386
8-6- سلف- سلف ...................................................................................................................... 388
9-6- پوشش ترازنامه ارزی ........................................................................................................ 389
10-6- رویکرد معامله ................................................................................................................. 395
1-10-6- منحنی بازده و انتظارات نرخ بهره ............................................................................. 395
2-10-6- ابزارهای پوشش نرخ بهره ......................................................................................... 396
3-10-6- قراردادهای آتی نرخ بهره .......................................................................................... 397
عنوان
صفحه
4-10-6- قراردادهای نرخ سلف ................................................................................................ 400
11-6- تاخت (سوآپ) نرخ بهره ................................................................................................. 401
1-11-6- کاربردهای پوشش تاخت (سوآپ) نرخ بهره ............................................................. 402
2-11-6- کاربردهای اصلی ....................................................................................................... 402
12-6- پوشش ریسک نرخ بهره- با استفاده از تاخت‌های (سوآپ‌های) نرخ بهره .................... 405
13-6- تاخت‌ها یا سوآپ‌های نرخ بهره شاخص شبانه .............................................................. 409
14-6- تاخت‌ها یا سوآپ‌های سونیا ........................................................................................... 409
15-6- منابع در معرض ریسک نرخ بهره و پوشش از طریق اختیار .......................................... 411
16-6- پوشش ریسک با استفاده از قراردادهای آتی اوراق قرضه ............................................. 416
17-6- پوشش با استفاده از قراردادهای آتی .............................................................................. 419
18-6- مدیریت ترازنامه و اوراق بهادارسازی ............................................................................. 422
19-6- طرفین اوراق بهادارسازی ............................................................................................... 423
20-6- ساختن تراز دوره ............................................................................................................. 431
21-6- حسابرسی ....................................................................................................................... 431
22-6- ویژگی‌های ساختاری (ABS) ........................................................................................ 432
23-6- الگوی دستورالعمل‌های سرمایه‌گذاری دفتر خزانه ......................................................... 434
24-6- خلاصه فصل .................................................................................................................. 438
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 439
فصل هفتم: مدیریت ریسک نرخ بهره در دفتر بانکی ............................................... 441
چکیده .......................................................................................................................................... 443
1-7- ریسک نرخ بهره در دفتر بانکی ........................................................................................ 444
2-7- گزارش شکاف نرخ بهره ................................................................................................... 445
3-7- رفتار محصولات با نرخ متغیر ........................................................................................... 448
4-7- رفتار محصولات با سررسید ثابت ..................................................................................... 448
5-7- رفتار مانده‌های بدون بهره ................................................................................................ 449
6-7- رفتار محصولات با نرخ مدیریت‌ شده ............................................................................... 451
7-7- حساسیت درآمد بهره خالص (NII) .................................................................................. 451
8-7- حساسیت ارزش اقتصادی سهام (EVE) ......................................................................... 454
عنوان
صفحه
9-7- سناریوهای شوک نرخ بهره .............................................................................................. 455
10-7- تجزیه‌وتحلیل شبیه‌سازی ............................................................................................... 456
11-7- مدیریت ریسک شکاف ................................................................................................... 458
12-7- مدیریت ریسک پایه و ابزارهای اختیار ........................................................................... 461
13-7- ریسک مبنا یا پایه .......................................................................................................... 461
14-7- مدیریت ریسک پایه ....................................................................................................... 462
15-7- ریسک‌های ابزار اختیار ................................................................................................... 463
16-7- مدیریت ریسک پیش‌پرداخت ......................................................................................... 466
17-7- مدیریت ریسک کانال .................................................................................................... 469
18-7- مدیریت ریسک سقف و کف .......................................................................................... 470
19-7- گزارش کمیته دارایی- بدهی (‌ALCO) برای ریسک نرخ بهره دفتر بانکی (IRRBB) ......... 471
20-7- ریسک اسپرد یا حاشیه اعتبار در دفتر بانکی (CSRBB) .............................................. 472
21-7- (BCBS386): اصول کمیته بازل برای ریسک نرخ بهره در دفتر بانکی ...................... 477
22-7- کلام پایانی در مورد (IRRBB) .................................................................................... 477
23-7- خلاصه فصل .................................................................................................................. 478
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 479
فصل هشتم: مدل عملیاتی خزانه‌داری بانک ................................................................. 481
چکیده .......................................................................................................................................... 483
1-8- جایابی وظایف (ALM) .................................................................................................... 483
2-8- مدل عملیاتی خزانه‌داری .................................................................................................. 485
3-8- مدل عملیاتی خزانه‌داری گروه ......................................................................................... 489
4-8- نقش‌ها و مسئولیت‌های خزانه‌داری .................................................................................. 490
5-8- نقش و مسئولیت خزانه‌داری گروه .................................................................................... 491
6-8- سازمان محلی (ALCO) .................................................................................................. 492
7-8- خزانه‌داری محلی .............................................................................................................. 493
8-8- ساختار سازمان .................................................................................................................. 493
9-8- گزارش مرکز هزینه خزانه‌داری به مدیرعامل یا مدیر مالی ............................................. 495
10-8- خلاصه فصل .................................................................................................................. 500
عنوان
صفحه
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 501
فصل نهم: چهارچوب حاکمیت کمیته مدیریت دارایی- بدهی (ALCO) و حدود اختیارات وظایف ............................................................................................. 503
چکیده .......................................................................................................................................... 505
1-9- مدل و خط‌مشی سنتی آلکو (ALCO) ............................................................................ 506
2-9- مدل عملیاتی آلکو (ALCO) ........................................................................................... 511
3-9- حدود اختیارات و وظایف آلکو (ALCO ToR) ............................................................... 511
4-9- تنظیم دستور کار ............................................................................................................... 514
5-9- گروه (ALCO) ................................................................................................................. 515
6-9- تنظیم دستور کار آلکوی گروهی یا گالوپ (GALCO) .................................................. 516
7-9- آلکو (ALCO) امروزی (مدرن) ....................................................................................... 519
8-9- جایگاه ارشد آلکو (ALCO) ............................................................................................. 519
9-9- مأموریت اصلی آلکو (ALCO) ........................................................................................ 524
10-9- گزارش (ALCO) .......................................................................................................... 525
11-9- محتوای اطلاعات مدیریتی اضافی بسته آلکو منطقه‌ای ................................................ 528
12-9- بسته اطلاعات مدیریت آلکو: سؤالات امتحانی ............................................................. 529
13-9- خلاصه فصل .................................................................................................................. 536
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 537
فصل دهم: مسائل متفرقه مدیریت دارایی- بدهی (ALM): وثیقه‌گذاری دارایی، حسابداری پوشش ریسک، (IFRS9) و (EIR) ..................................... 539
چکیده .......................................................................................................................................... 541
1-10- وثیقه‌گذاری دارایی ......................................................................................................... 542
2-10- مزایا و ریسک‌های وثیقه‌گذاری دارایی .......................................................................... 543
3-10- وثیقه‌گذاری در ترازنامه بانک‌ها ..................................................................................... 546
4-10- معاملات تأمین مالی تضمین ‌شده ................................................................................. 546
5-10- ابزارهای مشتقه .............................................................................................................. 546
6-10- اوراق بهادارسازی و اوراق قرضه پوشش داده ‌شده ........................................................ 548
عنوان
صفحه
7-10- اندازه‌گیری وثیقه‌گذاری دارایی ...................................................................................... 549
8-10- وثیقه‌گذاری دارایی و واکنش ناظر ................................................................................. 550
9-10- پیامدها برای مدیریت دارایی- بدهی ............................................................................. 551
1-9-10- تعریف و شناسایی ...................................................................................................... 552
2-9-10- توسعه و ادغام ............................................................................................................ 552
3-9-10- اندازه‌گیری و نظارت .................................................................................................. 552
4-9-10- مدیریت فعال ............................................................................................................. 553
10-10- حسابداری پوشش ریسک ............................................................................................ 553
11-10- فرآیند حسابداری پوشش ریسک ................................................................................. 554
12-10- اصول سطح بالا (IFRS9) و (EIR) ........................................................................... 557
13-10- (IFRS9): افزایش قابل‌ توجه ریسک اعتباری ............................................................ 560
14-10- نرخ بهره مؤثر .............................................................................................................. 560
15-10- خلاصه فصل ............................................................................................................... 562
منابع و مآخذ ................................................................................................................................. 563
لغت‌نامه ..................................................................................................................................... 565